سوال پنجاه و یکم: سلام وقت بخیر، یک سوال در مورد اموات داشتم. آیا ممکن است اموات از دست ما ناراحت شده باشند یا بشوند؟ چطور می‌شود فهمید چه موضوعی بوده است؟ چطور می‌شود این ناراحتی را برطرف یا جبران کرد؟
باسمه تعالی
سلام علیکم
در پاسخ به این پرسش لازم است نکاتی مورد توجه قرار گیرد:
۱. بر اساس آموزه های دینی، اموات در عالم برزخ نسبت به آنچه در دنیا برای بازماندگانشان تحقق می یابد، آگاهی دارند و از زندگان توقع دارند وظایف خود را نسبت به ایشان انجام دهند و در صورتی که زندگان به این وظایف عمل نکنند از آنان دلگیر و ناراحت می شوند.
امام باقر (ع) در این باره می فرمایند: گاهی ممکن است فرزندی در حیات پدر و مادر خود نسبت به آن ها نیکوکار باشد، و اگر پدر و مادر از دنیا روند و فرزند قرض های آن ها و سایر واجبات ترک شده ی آن ها را جبران ننماید و برای آن ها استغفار نکند خداوند (ممکن است) او را عاق والدین بنویسد و گاهی ممکن است فرزندی در طول حیات پدر و مادر عاق آن ها باشد ولی وقتی آن ها مردند، دیون آن ها را پرداخت کرده و برای آن ها استغفار نماید و خداوند او را در نامه ی عملش نیکوکار بنویسد. (بحارالانوار، ج۷۴: ۵۹)
بی شک والدین پس از رحلت، حقوقی بر گردن فرزندان خود دارند و چنانچه فرزندان از این امور کوتاهی نمایند، احتمال دچار شدن به عاق والدین برای آن ها فراهم می گردد، و از این رو از پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) سوال شد که آیا بعد از مرگ والدین، حقی بر گردن اولاد می ماند که لازم باشد آن را انجام دهد؟ و حضرت در پاسخ فرمودند:
آری. پنج وظیفه باقی می ماند و آن ها عبارتند از: نماز برای آنان، استغفار و طلب رحمت آنان از خدا، وفاداری به پیمان ها و عقودشان، صله ارحامی که تنها سبب رحم بودنشان والدین هستند، اکرام و احترام دوستانشان. (الترغیب، ج۳: ۳۲۲)
۲. بر این اساس، لازم است زندگان وظایف خود را در قبال اموات انجام دهند. انجام کار خیر براى مردگان و گذشتگان از امورى است که در روایات بر آن تأکید فراوانى شده و آثار فراوانى براى آن ذکر کردهاند و جاى هیچ گونه شک و تردیدى وجود ندارد که این خیرات به آنها مىرسد و موجب شادى و خوشحالى آنها مىگردد و آنها نیز براى ما در آن عالم دعا مىکنند و دعاى آنها در حالات ظاهرى و باطنى ما مأثیر فراوان دارد. در کتاب جامعالاخبار از پیامبر خدا(ص) روایت شده که فرمود: براى مردگان خود هدیه بفرستید. پرسیدند: هدیه براى مردگان چیست؟ فرمود: صدقه و دعا. و فرمود: ارواح مؤمنان هر شب جمعه به آسمان دنیا مىآیند و مقابل خانههاى خود مىایستند و با صداى محزون و گریه می‌گویند: اى اهل من! اى اولاد من! اى پدر و مادر من! اى خویشان من! خدا شما را رحمت کند! بر ما مهربانى کنید با چیزى که الان عذاب و حسابش با ما و نفع و بهره آن براى غیرماست. بر ما به درهمى یا قرص نانى یا لباسى مهربانى کنید… و خلاصه روایات آن است که: هر کس هر عمل خیرى از نماز و روزه و حج و صدقه براى مرده به جا آورد، خداوند اجر و ثواب آن را به او مىرساند و چندین برابر آن را به شخص عمل کننده مرحمت مى‌کند. حضرت صادق(ع) مىفرماید: گاه مىشود که مرده در فشار و ناراحتى است، پس براى او گشایشى می‌شود و به او مىگویند: این نتیجه هدیهاى است که فلان شخص در دنیا براى تو فرستاده است و گاه به خاطر بعضى انفاقها، اجرها و پاداشهاى بزرگى نصیب مرده میگردد. البته باید توجه داشت که بهترین هدیه براى اموات در درجه اول، اداى قرض و قضاى نماز و روزههاى فوت شده مرده است و نیز انجام حج واجبى که موفق به انجامش نشده و در درجه بعد، صدقه دادن در راه خدا براى مرده و دعا و طلب آمرزش براى آنها میباشد.
